Bu sorulara cevap aramadan ilkin İtalya’nın niçin erken seçimlere gittiğine ve koalisyon hükümetinin dağılma nedenlerine göz atalım.
İtalya niçin erken seçime gidiyor?
Euronews’in haberine bakılırsa; İtalya’da genel seçimler aslen önümüzdeki bahar yapılacaktı. Fakat Başbakan Mario Draghi’nin 21 Temmuz’da çekilme etmesi sonrası solcu, sağcı ve merkezci partileri içeren büyük koalisyon hükümetinin dağılması erken seçimlere de davetiye çıkarmış oldu.
Draghi, İtalya’nın 2021’de Covid-19 sonrası ekonomik toparlanmasına öncülük etmesinden dolayı dünya kamuoyunca takdir toplayan bir önder olmuştu. Hatta prestijli The Economist dergisi İtalya’yı “Senenin Ülkesi” olarak seçti. Draghi, Giuseppe Conte başkanlığındaki bir başka koalisyonun Ocak 2021’de çökmesinin peşinden iktidara gelmişti. Görevden ayrılmasının sebebi de gene Conte oldu. Zira Conte’nin lideri olduğu Beş Yıldız Hareketi, Draghi’nin ekonomik yardım kararnamesine verdiği desteği geri çekerek koalisyonda adeta ‘zelzele’ yarattı.
Partiler, koalisyonlar, liderler
Son kamuoyu yoklamalarına bakılırsa aşırı sağcı önder Giorgia Meloni’nin lideri olduğu İtalya’nın Kardeşleri (Fratelli d’Italia, FDI) partisi “Merkez sağ koalisyon”un en mühim partisi konumunda. Matteo Salvini’nin Şimal Ligi (Lega Nord, LN), Silvio Berlusconi’nin Forza Italia’sı (FI) da dahil olmak suretiyle dört partiden oluşan koalisyonun sandıktan ilk sırada çıkması umut ediliyor. Bu da aşırı sağcı bir liderin başbakanlık koltuğuna oturması ihtimalinin oldukça yüksek bulunduğunu işaret ediyor. Anketlere bakılırsa koalisyonda en fazla oyu alacak olan İtalya’nın Kardeşleri’nin kökleri Benito Mussolini’nin ölümünün peşinden kurulan neo-faşist bir parti olan İtalyan Toplumsal Hareketi’ne kadar uzanıyor. Tutucu ve milliyetçi bir oluşum olan İtalya’nın Kardeşleri, faşizmle olan bağlantıları sebebiyle devamlı olarak eleştiriliyor ve partinin hala bundan kurtulamadığı belirtiliyor.
Mesela Roma Sapienza Üniversitesi’nden İtalyan aşırı sağı siyasal zamanı uzmanı Profesör Andrea Mammone Euronews’e yapmış olduğu açıklamada partinin “neo-faşist gelenekle uyumlu” bulunduğunu ve “birçok üyesinin Mussolini rejimine karşı pozitif bir yaklaşım sergilediğini” söylüyor.
Hakikaten de FDI’nin iki üyesi direkt diktatör Benito Mussolini’nin soyundan geliyor ve onun soyadını “gururla” taşıdığını belirtmekten çekinmiyor. Buna ek olarak Meloni’nin 1996 senesinde verdiği röportajda Mussolini’yi “İtalya için her şeyi icra eden” “iyi bir politikacı” olarak nitelendirdiği görülüyor.
Bununla beraber, İtalya’nın Kardeşleri’nin mevcut manifestosunda faşizme direkt bir gönderme bulunmuyor fakat Meloni’nin hala “Tanrı, vatan ve aile” vurgusu icra eden sert sağcı bir retorik kullandığı dikkati çekiyor. Bu yaz başlangıcında aşırı sağcı bir mitingde yapmış olduğu konuşmada LGBTQ+ “lobilerini” ve “İslamcı sertliği” yerden yere vurmuştu.
Şimal Ligi lideri Salvini Melkoni’nin gölgesinde
2019’da partisi yüzde 40’lık çoğunluk barajını tek başına aşabilen Şimal Ligi ve lideri Matteo Salvini yalnız 3 yıl sonrasında aşırı sağ tarafınca geçilmiş durumda.
Şimal Ligi 1990’larda İtalya’nın müreffeh şimal bölgelerinin bağımsızlığı için çağrıda bulunan ayrılıkçı bir hareket olarak başlamış, 2010’dan sonrasında ise Salvini tarafınca milliyetçi bir güç olarak tekrardan markalaştırılmıştı.
Salvini, uzun süredir sürdürdüğü göçmen karşıtlığını devam ettiriyor. Her ne kadar Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hayranı olduğu bilinse de Ukrayna’nın işgaline karşı çıkmış ve Kremlin’le arasına mesafe koymayı bilmişti. Fakat Rusya’ya olan yaptırımların Ruslardan oldukca İtalyanlara zarar verdiğini de iddia etmişti.
Berlusconi ve Forza Italia
Eski Başbakan Sylvio Berlusconi’nin partisi koalisyondaki öteki denklerine bakılırsa daha ılımlı bir yaklaşıma haiz. Fakat adı sık sık skandallarla anılan İtalyan politikacı 2013’te vergi kaçırmaktan mahkum olmuştu. Putin ile on senelerdir devam eden dostluğuna ve reşit olmayan bir kızdan ‘cinsel hizmet talep etmiş olduğu’ yönündeki iddialar sebebiyle seçmen kitlesini yitirmiş durumda. Bu sebeple koalisyonda daha ufak bir güç haline gelmiş de olsa, Berlusconi’nin Meloni ve Salvini’ye verdiği destek koalisyonun çoğunluğa ulaşmasını sağlamak için lüzumlu görünüyor. Bu da tartışmalı eski başbakanın partisinin hala dengeleri değiştirebileceği ve mühim bir güce haiz olabileceği anlamına geliyor.
Sol koalisyonun büyük ortağı Demokrat Parti
Siyasal yelpazenin öteki tarafında ise merkez sol koalisyon (coalizione di centrosinistra) içeriyor. Koalisyonun en büyük ortağı Demokratik Parti (Partito Democratico; PD), 2013-2014 içinde başbakanlık koltuğuna oturan Enrico Letta tarafınca yönetiliyor.
Parti genel olarak ılımlı ve Avrupa yanlısı bir duruşa haiz. Putin’e ve Ukrayna’daki harbe şiddetle karşı çıkıyor. Hem de eşcinsel evlilik ve homofobi karşıtı yasalar da dahil olmak suretiyle LGBTQ+ haklarını açıkça destekliyor.
5 Yıldız Hareketi
Sol-sağ siyasal ikileminden sıyrılan Beş Yıldız Hareketi (Movimento 5 Stelle; M5S) bir kez daha tek başına bir parti olarak seçime giriyor. Partinin liderliğini eski başbakan Giuseppe Conte yapıyor.
Siyasal yönelimi devamlı birazcık belirsiz olan popülist parti, 2009 senesinde güldürmen Beppe Grillo tarafınca sistemik yolsuzluğa karşı çıkan, tabandan gelen bir seviye karşıtı güç olarak kuruldu.
2010’lardaki yükselişi, Euro Bölgesi krizinin ve İtalya’nın sosyoekonomik koşullarındaki bozulmanın etkisiyle gerçekleşti ve hem 2013 hem de 2018 genel seçimlerinde ülkenin en büyük tek partisi olmayı başardı.
Bununla beraber, Hareket içindeki bölünmeler, eski parti lideri Luigi di Maio’nun istifası ve partinin giderek daha kurumsal hale gelen imajı popülist çekiciliğini azalttı. Nitekim anketler 2018’den bu yana seçmenlerinin yarısından fazlasını kaybettiğini gösteriyor.
Yeni bir koalisyon: Üçüncü Kutup
Başlıca siyasal güçlerin sonuncusu ise “Üçüncü Kutup” (Terzo Polo) olarak adlandırılan, eski bakan Carlo Calenda’nın Fiil (Azione) ve eski Başbakan Matteo Renzi’nin Italia Viva partilerinden oluşan merkezci bir koalisyon.
Bu yeni blok, Calenda’nın merkez sol ile kurduğu ve yalnız beş gün devam eden koalisyonun Ağustos ayında çökmesinin peşinden kuruldu.
Her iki aday da şu anda İtalyan iş dünyasını tekrardan canlandırmayı ve dijitalleşmeyi amaçlayan ekonomik olarak liberal ve Avrupa yanlısı bir platform üstünde duruyor.
Dört büyük siyasal bloğun haricinde, aşırı sol Halk Birliği’nden (Unione Popolare, UP), adından da anlaşılacağı suretiyle İtalya’nın AB’den ayrılmasını korumak için çaba sarfeden ve yeni kurulan Italexit’e kadar birçok ufak parti de yarışıyor.
Hepsi de tek haneli oy oranlarına haiz olduğundan, bu partilerin parlamentoda oldukca sayıda iskemle elde etmeleri ya da lüzumlu barajı aşmaları pek ihtimaller içinde görünmüyor.
Seçim öncesi hangi meseleler gündemde?
Ukrayna’da devam eden harp Avrupa çapında büyük bir enerji krizine yol açarken, artan faturalar ve giderek artan yaşam pahalılığı seçim tartışmalarının merkezine oturdu.
Kısa sürede meydana getirilen bir Quorum/YouTrend anketi, İtalyanların yüzde 90’ının enerji faturaları mevzusunda endişeli bulunduğunu gösterdi.
Merkez sol, faturalara tavan fiyat getirilmesini önerirken sağ, bilhassa nükleer enerjiyi teşvik ederek enerjide kendine yeterlilik çağrısında bulunuyor ve yaptırımlar ile artan fiyatlar içinde bağlantı kurduğu için muhalifleri tarafınca eleştiriliyor.
Bir öteki mühim münakaşa mevzusu da İtalya’nın AB çapında üye ülkelerin ekonomilerine kaynak aktarma çalışmalarının bir parçası olan ve Brüksel’den 190 milyar euroluk bir yardım sağlanmasını öngören Covid-19 sonrası Kurtarma ve Dayanıklılık Planı.
Demokrat Parti bu planı mevcut haliyle desteklerken, İtalya’nın Kardeşleri düzeltim çağrısında bulunuyor.
Sağcıların öteki bir seçim vaadi ise “taban vergi” projesi. Bu vergi tüm vatandaşlardan gelirlerine bakılmaksızın en fazla yüzde 15 vergi alınmasını öngörüyor. Bu hamleye, artan oranlı vergilendirmeyi destekleyen merkez sol karşı çıkıyor.
Göçmenlik artık 2018 seçimlerindeki kadar mühim olmasa da partilerin gündeminden düşmüş değil.
Salvini ve daha azca seviyede de olsa Meloni göçü bir güvenlik meselesi olarak çerçeveliyor ve mevcut göç yasalarının sıkılaştırılması çağrısında bulunuyor.
İklim ve çevre krizi de merkez sol ve Beş Yıldız Hareketi için mühim bir mevzu olmakla beraber tüm partiler tarafınca dile getiriliyor.
Son olarak, kampanya ilerledikçe LGBTQ+ haklarına ilişkin sorular da gündeme geliyor, bilhassa de toplumsal açıdan tutucu sağcı bir hükümet olasılığı bu çevrelerde kaygı yaratıyor. Bu ayın başlarında bir LGBTQ+ aktivisti İtalya’nın Kardeşleri mitinginde sahneyi basarak Meloni ile tartışmıştı.
Eşcinsel evliliğe ve evlat edinmeye karşı olan Meloni, kısa bir süre ilkin çizgi film Peppa Pig’in bir bölümünde eşcinsel ebeveynlerin gösterilmesine karşı çıkmıştı.
Bununla beraber aşırı sağcı parti 2016’da yürürlüğe girdiğinde karşı çıktıkları eşcinsellere çağdaş beraberlik hakkını sürdürme sözü verdi.
Kamuoyu yoklamaları ne diyor?
İtalyan siyasetinde süratli değişimler sebebiyle kamuoyu yoklamaları da son yıllarda şiddetli dalgalanmalara sahne oldu.
Mesela on yıl önceki anketlerde Berlusconi’nin partisi liderken; beş yıl ilkin Matteo Salvini’nin Lig’i; şimdi ise 2018’de yalnız yüzde 4 oy alabilen aşırı sağcı Giorgia Meloni’nin İtalya’nın Kardeşleri liderlik koltuğuna oturdu.
Anketlere bakılırsa Meloni’nin süratli yükselişi onu İtalya’nın ilk hanım başbakanı olarak göreve getirecek şeklinde görünüyor. Yüzde 46-48 bandında oy alması beklenen partinin yüzde 40’lık oy barajının oldukça üstünde bir oy oranına haiz olacağı sanılıyor.
İtalya’nın Kardeşleri tek başına yüzde 24-26, Lig ve Forza İtalia ise sırasıyla yüzde 12-14 ve yüzde 7-9 oy oranlarına haiz.
Geride kalan merkez sol koalisyonun oy oranı yüzde 27-29 civarındayken Demokrat Parti’nin oy oranı yüzde 22-24 içinde. Beş Yıldız Hareketi şu anda yüzde 13-14, “Üçüncü Kutup” bloğu ise yüzde 5-7 aralığında bulunuyor.
Fakat kararsız seçmenlerin sayısının oldukça yüksek olması ve seçmenlerin yüzde 40’ının oy kullanmayı planlamaması seçim tablosunun değişebileceğini işaret ediyor.
Son Dakika Haberler